Jaarverslag van Stichting Histos over het jaar 2010
Het jaar 2010 stond in het teken van het uitkomen van Ewald Vervaets nieuwe boek Het raadsel intelligentie en de herdrukken van Groeienderwijs en van Naar school – alle drie bij uitgeverij Kosmos. Ter gelegenheid van het uitkomen van Het raadsel intelligentie heeft Kosmos de studiemiddag Een kleuter is geen schoolkind op 23 april in de Centrale Bibliotheek van Amsterdam gehouden. Zowel gezien de hoge opkomst (260 deelnemers) en de samenstelling van het publiek (de grootste groep bestond uit (ex)kleuterleerkrachten) als gezien het programma en de sprekers (van kind via kleuterleerkracht en Pabo tot de politiek, met een kamerlid en de voorzitter van de PO-Raad) was het zonder meer een geslaagde bijeenkomst. Publicitair hebben Het raadsel intelligentie en de studiemiddag weinig opgeleverd, maar Ewald Vervaet heeft sterk de indruk dat ze de bekendheid van zijn werk bij de leerkrachten in de onderbouw hebben versterkt.
Drie activiteiten konden worden gecontinueerd: Ewald Vervaets column in Ezeltje Prik, zijn recensies voor Woortblind en zijn medewerkerschap bij kinderinfo.nl. Ze lijken alle drie in 2011 voortgezet te kunnen worden.
Waren er in 2009 al goede contacten met het onderwijsveld, in 2010 zijn die uitgebouwd. Er waren twee voordrachten aan een Pabo (27/01 en 10/11). De opkomst uit Pabo-gelederen op de studiemiddag van 23 april was goed: 23 docenten en 20 studenten. Histos raakte betrokken bij het Nationaal Team Onderwijs (NTO) (08/10), bij het netwerk rond ‘Beeld en brein’ (12/06) en bij het netwerk rond Ojemann en Davis (30/10). Met het NTO zijn afspraken gemaakt voor meesterklassen voor leerkrachten in het basisonderwijs in 2011. Verder werd pas in november duidelijk dat er in 2009 een boek is verschenen, waarin door Jan Sleegers (Pabo-docent in Helmond) een hoofdstuk aan zijn werk is gewijd, namelijk Het jonge kind (eindredactie: Theo Lamers), Heeswijk-Dinther, Esstede, p.207-214.
Ook met de universiteiten is er drie keer contact geweest in de vorm van een lezing voor studenten; zie 04/02, 16/11 en 09/12. En verder is er de gedachtewisseling over ‘Naar school’ met prof. Ben Maassen; zie juni.
Kortom, na het dieptepunt in het voorjaar en de zomer van 2008 heeft de stijgende lijn van 2009 zich duidelijk doorgezet: Ewald Vervaets twee ontwikkelingspsychologische boeken zijn nog in de handel en raken steeds beter bekend bij en gewaardeerd door de leerkrachten in de onderbouw en het fasegezinde segment in het veld daaromheen.
Er is in 2010 niet veel gelegenheid geweest tot onderzoek: het uitkomen van Het raadsel intelligentie, de voorbereidingen voor de studiemiddag van 23 april en het verhuizen van Ewald Vervaet en daarmee van Stichting Histos in september slokten veel tijd en energie op. Toch is er één heel belangrijke ontdekking gedaan, namelijk die van het ontdekkende leren lezen (en schrijven als oefening met elke door het kind pas ontdekte letter). Hierover is al in de Struktuur en genese van 2009 gepubliceerd, die in mei 2010 is uitgekomen. De ontdekking van het ontdekkend leren lezen zelf is gedaan in de voorbereiding op de studiemiddag van 23 april, en wel naar aanleiding van Remco die de letters R, E, A en K kent en bij een opschrift op straat bij BAKKERIJ vraagt of daar /bakker/ staat en op /bakkerij/ van zijn ouder vervolgens vraagt of je ‘IJ’ als /ij/ uitspreekt (Het raadsel intelligentie, p.198). Dat voorbeeld was in een vrij laat stadium in het manuskript ingevoegd.
Verder onderzoek is er gedaan naar de twee versies van Anthony van Dijcks De heilige Hiëronymus met een engel, naar Roel van Duyns ontdekking van wie zijn ontvoerders uit 1970 zijn geweest, naar beschrijvingen van kinderen (liefst met opgave van leeftijd) in de klassieke oudheid, naar voorbeelden van serendipiteit en de verhouding tussen serendipiteit en de onderzoekscyclus, naar het psychiatrische begrip ‘pseudologica fantastica’ en naar de wetenschappelijke basis voor Naar een nieuwe kleuterperiode in de basisschool, het advies van de Onderwijsraad van 26/05 om de aanvangsleeftijd voor het basisonderwijs te vervroegen naar 3;0.
Nader onderzoek leerde dat de Onderwijsraad zijn advies van 26/05 baseert op accumulatietheorieën (zonder die uitdrukkelijk te noemen) en op Koops’ opvattingen over het verdwijnende kind, namelijk via noot 86. Daarin verwijst de Onderwijsraad op p.44 van zijn advies naar Dieleman, ‘Pedagogische kwaliteit van de leraar’; Dielemans hoofdstuk op p.35-38 heet ‘De ontwikkelingspsychologie en het verdwijnenden kind’. Ter voorbereiding op het gebruikelijke gesprek tussen de Onderwijsraad, de minister en de kamercommissie OCW heeft Ewald Vervaet in samenspraak met Gijsbert Leertouwer, fractiemedewerker van de SGP met basisonderwijs in zijn portefeuille, hierover het rapport ‘Reactie op Naar een nieuwe kleuterperiode in de basisschool (Onderwijsraad, 26 mei 2010)’ geschreven. Vanwege de vervroegde kamerverkiezingen in 2010 heeft dat gebruikelijke gesprek echter ook op 31 december 2010 nog niet plaatsgehad – op oudejaarsdag was zelfs nog geen datum voor dat gesprek bekend.
Op 20/05 heeft Ewald Vervaet een gesprek gehad met Frank de Kiefte, onder meer docent lezen aan Helicon, over het proefdraaien met ontdekkend leren lezen in het schooljaar 2010/2011. Op 15/07 was er een verder gesprek met Frank de Kiefte en met Jacqueline van Laerhoven, leerkracht van klas 1 van de Vrije School te Bussum. In september is Jacqueline met ontdekkend leren lezen begonnen. Op 24/11 heeft Ewald Vervaet een bezoek gebracht aan haar klas. De resultaten waren geweldig: de meeste kinderen maakten zich zonder enige uitleg van Jacquelines kant telkens een nieuwe letter eigen. Bij kinderen die het niet goed afging, kreeg Ewald Vervaet de indruk dat zij nog niet in fase 14 zaten. In een nagesprek bleek Jacqueline aan het begin van het schooljaar niet eerst nagegaan te zijn of elk kind wel daadwerkelijk in fase 14 zat.
De Struktuur en genese van 2010 was uitzonderlijk vroeg klaar, al in september. Er staan deze artikelen in: ‘De eigenhandige versie van De heilige Hiëronymus met een engel’, ‘Nu en de oudheid over kinderen’, ‘Van driestapsproces naar in elkaar grijpende, opwaarts uitdijende spiralen’, ‘Onderzoek en serendipiteit’ en ‘“Pseudologia phantastica”’.
Twee leerboeken zijn in voorbereiding genomen, zowel kwa schrijven als kwa contacten met uitgevers. Groeienderwijs en de hoofdstukken 1 en 2 van Naar school zijn bewerkt tot een leerboek op MBO-nivo (afdeling Kinderopvang op vele ROC’s). De Educatieve Uitgeversgroep in Den Bosch heeft belangstelling en Kjille Soeting, medewerkster op een kinderdagverblijf en schrijfster van Babysignalen, wil als co-auteur optreden (namelijk voor de schetsen aan het begin van elke paragraaf). Naar school is bewerkt tot een leerboek op Pabo-nivo. Met Michel de Graaf van uitgeverij Coutinho zijn er sedert juli gesprekken gevoerd voor uitkomen in september 2011, maar toen deze rond 20 december telefonisch meedeelde dat dat op zijn vroegst september 2012 zou zijn, heeft Ewald Vervaet contact gezocht met Bert Deen van uitgeverij Noordhoff. In 2011 wordt uitbrengen door Noordhoff verder onderzocht.
01 Uitkomen van de Kosmosbrochure voor voorjaar 2010, met op p.44v informatie over Groeienderwijs, Naar school en Het raadsel intelligentie.
Vast stukje 23, ‘Dreumespuberteit’, Ezeltje Prik.
13/01 Artikel ‘SGP mag blijven, maar niet meedoen’, Nederlands Dagblad.
22/01 Lezing ‘Het raadsel inelligentie’, RBNG te Breukelen.
27/01 Lezing ‘Schrijven en lezen tussen 3 en 8 jaar’, Helicon (Pabo van de Vrije Scholen) te Zeist.
02 Medewerking aan ‘Intelligentie groei door wisselwerking’ (over Het raadsel intelligentie) door Tura Gerards, Meerlingen magazine, p.16v.
04/02 Lezing ‘De ontwikkeling van het tekenen’, studievereniging Emile te Leiden.
17/02 Aanbieding van ‘Het raadsel intelligentie’ aan Suus Ruis, Negenmaandenbeurs te Amsterdam.
03 Vast stukje 24 ‘Woedeaanvallen’, Ezeltje Prik.
Medewerking aan ‘De wonderlijke peuterwereld’, Kwáák (Zwitsal-katern bij vijf maandbladen), p.5-7.
Signalement ‘Presentatie “Het raadsel intelligentie”’, Woortblind, p.13.
Bespreking ‘Beknopt, leuk en handzaam overzicht’ door Ewald Vervaet van Paula Wiltshire, ‘Wat je moet weten over dyslexie’, Woortblind, p.16v.
Medewerking aan het artikel ‘Zijn kinderen van nu sneller?’ van Maaike Kuyvenhoven, Ouders van nu, p.13-16.
Verschijnen van het aanbod van de opleiding ‘De psychologische ontwikkeling tussen 0 en 4,5 jaar’ bij Bureau Kwaliteit Kinderopvang (BKK).
03/03 Begin van de cursus ‘Het raadsel intelligentie’ (4 avonden), Volksuniversiteit Amsterdam.
18/03 Studiedag ‘De psychologische ontwikkeling tussen 3 en 12 jaar’, Vrije School ‘De Driestroom’ te Den Bosch.
20/03 Lezing ‘De christelijke wortels van de wetenschap, St. Nicolaasacademie te Amsterdam.
20/03 Medewerking aan het artikel ‘“Gun een kind de kans zelf ontdekkingen te doen”’ van Noor Hellmann, Seizoener, p.50-53.
25/03 Signalement ‘Intelligentie verklaard’ van Het raadsel intelligentie door Marieke Monden, Het Parool.
31/03 Lezing ’Het vrijheidsbesef bij het kind’, Volksuniversiteit Amsterdam.
04 Vast stukje 25, ‘Mijn kind is verder!’, Ezeltje Prik.
Medewerking aan het artikel ‘Focus op ontwikkelingsfasen kind’ van Dorien Biersteker, Prima-PO, p.34v en 37.
Medewerking aan de rubriek ‘Vraag het!’, Wij jonge ouders, p.40.
Medewerking aan ‘Wel of niet naar groep 3?’, www.kinderinfo.nl.
Signalement ‘Slim van zichzelf of van jou?’ van Het raadsel intelligentie door Tanja Gruson, J/M, p.58.
08/04 Signalement van Het raadsel intelligentie op zappybaby.be.
17/04 Lezing ‘Het raadsel intelligentie’, Academie Gradatim te Nijkerk.
23/04 Studiemiddag ‘Een kleuter is geen schoolkind’, met ‘Van kleuter naar jong schoolkind’ (Ewald Vervaet), ‘Kleuters onder druk’ (Hanneke Bakker), ‘Kleuters: genoeg aandacht op de Pabo’s?’ (Tamara de Vos), ‘Laat de kleuter kleuter zijn’ (Jan Jacob van Dijk, Kamerlid voor CDA), aanbieding van Het raadsel intelligentie aan Kete Kervezee, voorzitter van de PO-Raad en gedachtewisseling publiek-sprekers.
05 Bespreking ‘Het raadsel intelligentie’ van Het raadsel intelligentie, de PsychoSociale Courant-Biblion.
03/05 Medewerking aan Editie-NL (RTL-4) over de mogelijkheid voor 10-17-jarigen om 80-90 km/u op het circuit van Zandvoort te rijden.
20/05 Gesprek met Frank de Kiefte (Helicon, Zeist) over het proefdraaien aan de Vrije School te Bussum met ontdekkend leren lezen – aan die school is hij tijdelijk directeur.
21/05 Medewerking aan Hoe? Zo! (Radio 5) over het eerder zindelijk zijn van kinderen in China dan in het Westen.
27/05 Medewerking aan het artikel ‘Kind vanaf derde jaar naar school’, De Telegraaf.
Medewerking aan het artikel ‘Peutertje moet naar school’, AD.
29/05 Medewerking aan het artikel ‘Hoe herken je schoolrijpheid?’ van Rineke Wisman, het Onderwijsblad, p.44-47.
06 Vast stukje 26, ‘Lezende baby, Ezeltje Prik.
Artikel ‘Reactie op Maassens brief’, Stem-, spraak- en taalpathologie, 2010, vol.17, p.58-61.
Bespreking ‘Artsen met dyslexie’ door Ewald Vervaet van Flieringa & Hofmeester, ‘Medici met dyslexie’, Woortblind, p.17v.
02/06 Medewerking aan Hoe? Zo! (Radio 5) aan ‘Peuters in de schoolbanken?’, een discussie met prof.dr. Sieneke Goorhuis-Brouwer en prof.dr. Roel Bosker (lid van de Onderwijsraad) over Naar een nieuwe kleuterperiode in de basisschool van de Onderwijsraad van 26/05 (21u0m38-21u8m15 en 21u15m30-21u41m16).
12/06 Studiemiddag ‘Onderwijs: fasegericht aan het werk’, ‘Beeld en brein’ te Schagen.
07 Vast stukje 27, ‘“Waar is mijn stem?”’, Ezeltje Prik.
Medewerking aan ‘Slim met een beetje hulp van jou’ van Dorien Biersteker, Ezeltje Prik, p.31 en 33.
15/07 Gesprek met Frank de Kiefte (zie ook 20/05) en Jacqueline van Laerhoven, leerkracht klas 1 aan de Vrije School te Bussum, over het proefdraaien in het nieuwe schooljaar met ontdekkend leren lezen.
08 Bespreking ‘Het beeldverhaal van een tweeling’ door Ewald Vervaet van Willem Popelier, ‘▄ en Willem’, Meerlingen magazine, p.31.
31/08 De prijsvraagdoordenker bij ‘Slim met een beetje hulp van jou’ (07) had 167 deelnemers.
09 Vast stukje 28, ’Kleuren en plakken’, Ezeltje Prik.
Medewerking aan het artikel ‘boom, roos, vis’ van Rineke Wisman, gezondNU, p.64v, 67-69.
Bespreking ‘Het raadsel intelligentie’ van Het raadsel intelligentie door Loïs Eijgenraam, Vrije opvoedkunst, p.19.
10 Internetactiviteit Groepsquiz, in samenwerking met Prima-PO en in het kader van Oktober Kennismaand.
Artikel ‘Test je kennis over groepsdynamiek’ met de Groepsquiz, Prima-PO, p.26v.
Bespreking ‘Met dyslectie leren leven door… het schrijven van een boek!’ door Ewald Vervaet van Anne-Lotte Wenning ‘De avonturen van Pim en Roos’, Woortblind, p.22.
Medewerking aan ‘Wat doen we met de baby?’, Flow, p.124-126.
07/10 Lezing ‘De psychologische ontwikkeling tussen 0 en 4 jaar’, Kinderdagverblijf Kwibus te Maarssen.
08/10 Lezing ‘Hersencellen en leren’, Nationaal Team Onderwijs te Lunteren.
27/10 Begin van de cursus ‘Persoonlijkheidspsychologie’ (5 avonden), Volksuniversiteit Rotterdam.
30/10 Studieochtend ‘Kijken naar kinderen: de psychologische ontwikkeling tussen 3 en 8 jaar’, Bureau Ojemann te De Bilt.
11 Vast stukje 29, ‘Geloven in Sinterklaas’, Ezeltje Prik.
Artikel ‘De eerste drie levensjaren’ (over Groeienderwijs), De PsychoSociale Courant-Biblion, p.6.
Artikel ‘Van peuterspeelzaal naar school’ (over Naar school), De PsychoSociale Courant-Biblion, p.7.
10/11 Lezing ‘Lerende kinderen’, Fontys Pabo te Venlo.
11/11 Ingezonden brief ‘Daarom geen drie paspoorten’, NRC-Handelsblad.
16/11 Lezing ‘De bron van de taalbeheersing’, studieverening InTenS te Nijmegen.
Begin van het blok ‘Psychologie van de levensloop’ (2 avonden), Academie Gradatim te Leiden.
22/11 Artikel ‘Ook het onderwijs jaagt kinderen op’, de Volkskrant; instemmende ingezonden brieven op 24 en 25/11.
24/11 Bezoek aan klas 1 van Jacqueline, Vrije School te Bussum; zie 20/05 en 15/07.
28/11 Begin i-gedachtewisseling over ‘Ook het onderwijs jaagt kinderen op’ (22/11) met Anna Schipper (VOS/ABB).
12 Vast stukje 30 ‘Verdwijnend kind?’, Ezeltje Prik.
Oplossing van Groepsquiz (Prima-PO, oktober), Prima-PO, p.6.
Artikel ‘De Onderwijsraad wil de kleuterperiode uitbreiden’, Vrije opvoedkunst, p.17.
Bespreking ‘Zorg om dyslexie’ door Ewald Vervaet van L. Verhoeven, F. Wijnen, K. van den Bos en R. Kleijnen (redactie), ‘Zorg om dyslexie’, Woortblind, p.20.
03/12 Ingezonden brief ‘Geloof’ (over het geloof in Sinterklaas), de Volkskrant.
09/12 Lezing ‘Het opgejaagde kind; een visie op de psychologische ontwikkeling’, studievereniging VSPA te Amsterdam.
15/12 Gesprek met Ilja van Bemmel, student Pabo Edith Stein te Hengelo en medeoprichter van de Democratische School Terra Incognita te Nijmegen (opening op 01/04/2011), over integratie van ontwikkelingsfasen in democratisch onderwijs.
22/12 Gesprek met Manja Smits (Kamerlid voor SP) en Wouter Grootbroekkarspel (fractiemedewerker SP) over het basisonderwijs in het algemeen en het advies van de Onderwijsraad van 26/05 in het bijzonder.
31/12 Op www.kinderinfo.nl/rubrieken/deskundigen/displayDeskundige.asp?VragenlijstID=25 heeft Ewald Vervaet in 2010 189 vragen beantwoord.