Struktuur en genese, 1988 (vol.1)
Inhoudsopgave
Ewald Vervaet, Denken over gevoelens is nog geen rationaliseren, p.3-15.
Ewald Vervaet, Zo is het spel, zo zijn de regels, p.16-21.
Ewald Vervaet, Verklaren en ontdekken. Witte bonen, planeten en nog wat, p.21-23.
Ewald Vervaet, Kindermishandeling, p.24-26.
Ewald Vervaet, Dagje leren fietsen met Nagy liep als een trein, p.27-29.
Ewald Vervaet, Derksens naturalisme: wetenschappelijk of willekeurig?, p.30-33.
—————
Samenvatting van ‘Denken over gevoelens is nog geen rationaliseren’:
Het verstand is een tweesnijdend zwaard voor gevoelens, emoties en dergelijke. In zelfkennis kunnen we ze met ons verstand een plaats in ons bestaan geven, maar we kunnen er ook over rationaliseren. Vanaf een jaar of veertien – in de rechtgroei van zelfkennis althans – verwerken we gevoelens, emoties en dergelijke optimaal in zogeheten zelfkennispatronen. Een voorbeeld daarvan is dat ene Piet zich realiseert dat hij conflictsituaties als volgt ervaart. Eerst is hij kwaad op de ander. Vervolgens verbreekt hij het contact met diegene abrupt en voelt hij zich daar opgelucht over. Al gauw slaat die opluchting om in spijt. Hij bedenkt dan een alternatieve reactiewijze, waarover hij zich tevreden voelt.
Zelfkennispatronen plaatsen de persoonlijkheidsleer in de familie van de wetenschappen. Die patronen bestaan immers uit gevoelsmatige parallellen, precies zoals optellingen van hele getallen en elkaar aantrekkende massa’s parallel aan elkaar lopen: begintal + opteller = som (2+3=5, 9+0=9, 19+(-7)=12, 3+(-7)=-4) en (massa M x massa N)/R_2 = zwaartekracht (zon – Mars; aarde – maan; maan – water in de oceanen (in verband met de getijden); enzovoort).
Zelfkennispatronen zijn er niet meteen bij geboorte maar ontstaan in een proces van vele fasen; zie E. Vervaet, Strukturalistische verkenningen in kennisleer en persoonlijkheidsleer, proefschrift Universiteit van Amsterdam, 1986.
Van Freud, Rogers en de gedragstherapie worden diverse begrippen naar de zelfkennispatronen in het bijzonder en naar de zelfkennistheorie in het algemeen geherinterpreteerd. Van Freud zijn dat de vrije associatie en de overdracht, van Rogers het Zelf en het therapeutische proces en van de gedragstherapie de casus kleine Albert van het klassieke conditioneren en Skinners operante conditioneren.
Wilt u meer informatie over dit artikel? Schrijft u dan aan info@stichtinghistos.nl.
Om terug te gaan naar de inhoudsopgave van alle afleveringen van Struktuur en genese klikt u hier.
—————
Samenvatting van ‘Zo is het spel, zo zijn de regels’ (eerder verschenen in Psychologie, augustus 1988, p.48-53):
Het omgaan met spelregels ontwikkelt zich tussen het vijfde en twaalfde levensjaar in vier fasen.
In de eerste fase (rond vijf, zes jaar) worden regelspelen van oudere kinderen nagedaan zonder dat het kind de regels echt in acht neemt.
Vanaf de tweede fase (rond zeven, acht jaar) neemt het kind spelregels wel in acht, namelijk in spelen als knikkeren en hinkelen waarbij per moment één regel aan de orde is.
In de derde fase (rond negen, tien jaar) neemt het kind spelregels in acht bij spelen als boompje-verwisselen en groepssporten. Daarin vergen per moment meer regels tegelijk de aandacht: terwijl men in boompje-verwisselen met het ene kind van boom wil ruilen, moet men het kind dat ‘em is in de gaten houden.
In de vierde fase (vanaf een jaar of elf, twaalf) kunnen kinderen spelregels wijzigen, via overleg en in onderlinge overeenstemming. Vanaf die fase zijn ze ook in staat spelregels uit te leggen, die ze voorheen al correct in praktijk brachten.
Regelspelen sluiten aan bij het individuele, symbolische spel van vóór het vijfde levensjaar en vormen de basis voor het omgaan met wetten, regels en codes in het maatschappelijke verkeer in het verdere leven. Het kind maakt spelenderwijs kennis met regels en met het feit dat het daar zelf invloed op kan uitoefenen. Aldus verkrijgt het een basisbesef van democratie en rechtsorde.
Wilt u meer informatie over dit artikel? Schrijft u dan aan info@stichtinghistos.nl.
Om terug te gaan naar de inhoudsopgave van alle afleveringen van Struktuur en genese klikt u hier.
—————
Samenvatting van ‘Verklaren en ontdekken. Witte bonen, planeten en nog wat’:
De Griekse wetenschapper en wijsgeer Aristoteles onderscheidt vier kenprocessen: inductie, deductie, abductie en analogie. De Amerikaanse wijsgeer Peirce neemt slechts de eerste drie van hem over en legt ze uit aan de hand van zakken met witte, rode of bruine bonen. In abductie bijvoorbeeld neemt uw vriend een handvol bonen uit één van de zakken, laat hij u zien dat ze wit zijn en vraagt hij u: ‘Waarom zijn deze bonen niet rood of bruin?’. Als u antwoordt ‘Één van de zakken bevat witte bonen en daar heb je deze uit gehaald’, dan heeft u abductief geredeneerd.
Het blijkt dat wetenschappelijke kennis niet inductief (inzichten zouden uit waargenomen feiten voortkomen) tot stand komt, zoals vaak wordt gesteld, maar abductief. Kepler bijvoorbeeld nam op zeker moment aan dat Tycho Brahes waarnemingen van de posities van de planeet Mars op een ellips zouden liggen. Berekeningen van rond Pasen 1605 leerden hem dat dat klopte. Kepler had dus eerst een aanname en trok die daarna na aan Brahes waarnemingen. Die aanname vloeide echter niet voort uit die waarnemingen, zoals het inductiebegrip stelt, maar controleerde hij daaraan.
Wilt u meer informatie over dit artikel? Schrijft u dan aan info@stichtinghistos.nl.
Om terug te gaan naar de inhoudsopgave van alle afleveringen van Struktuur en genese klikt u hier.
—————
Samenvatting van ‘Kindermishandeling’:
Bespreking van Psychologen over kindermishandeling: een ontwikkelingspsychologische benadering (red. G. Breeuwsma en P. van Geert; 1987).
Het boek slaagt erin een aantal heilige huisjes te laten sneuvelen (incest komt ook in hogere kringen en onder niet-criminelen voor) en tracht een verklaring te geven voor het overdragen van kindermishandeling van generatie op generatie. Kwa onderzoek pleit het boek echter voor psychometrische tests en dergelijke, die nog niets hebben opgeleverd en waar volgens de recensent ook niets van te verwachten is.
Wilt u meer informatie over dit artikel? Schrijft u dan aan info@stichtinghistos.nl.
Om terug te gaan naar de inhoudsopgave van alle afleveringen van Struktuur en genese klikt u hier.
—————
Samenvatting van ‘Dagje leren fietsen met Nagy liep als een trein’:
Verslag van het symposium ‘Dr. Ivan Boszormenyi-Nagy over zijn visie op hulpverleing (2 februari 1988).
Nagy licht zijn contextuele therapie, waarin het intergenerationele aspect een centrale plaats inneemt, voor hulpverleners toe, mede naar aanleiding van de opmerking van een deelneemster dat hij een fiets had laten zien, maar dat ze nu nog niet wist hoe ze erop moest fietsen.
Wilt u meer informatie over dit artikel? Schrijft u dan aan info@stichtinghistos.nl.
Om terug te gaan naar de inhoudsopgave van alle afleveringen van Struktuur en genese klikt u hier.
—————
Samenvatting van ‘Derksens naturalisme: wetenschappelijk of willekeurig?’:
Bespreking van Dersens boek Wetenschap of willekeur: wat is wetenschap? (1985).
Derksen zet zijn naturalisme uiteen aan de hand van de wetenschappelijke aanspraak op betrouwbare kennis, het corrigeren van menselijke feilbaarheid door wederzijdse kritiek, de empirie als uiteindelijke toetssteen en de rationele toets in de wetenschap. Vanuit die uiteenzetting bespreekt Derksen gangbare wetenschapstheorieën zoals die van Popper, Lakatos, Feyerabend en het sociaal-constructivisme.
Vervaet bespreekt op zijn beurt Derksens naturalisme. Als pluspunt merkt hij aan dat Derksen de wetenschapleer met theorieën, ontdekkingen en dergelijke uit de wetenschapsgeschiedenis wil verbinden. Daar vloeit echter meteen Vervaets belangrijkste minpunt uit voort. Derksen gaat namelijk van inductie uit terwijl wetenschappelijke kennis nooit inductief maar altijd abductief tot stand gekomen blijkt te zijn; zie de samenvatting van ‘Verklaren en ontdekken. Witte bonen, planeten en nog wat’ hierboven.
Wilt u meer informatie over dit artikel? Schrijft u dan aan info@stichtinghistos.nl.
Om terug te gaan naar de inhoudsopgave van alle afleveringen van Struktuur en genese klikt u hier.
—————————————————————————————
Laatste bewerking van deze webpagina: 30 augustus 2017